مرکز اسناد مذهبی

مقدمه:
نوعی از تشیع، در جامعه‌ی امروز ما به عنوان دین رسمی پذیرفته شده که بخش‌هایی از قواعد نظری و قوانین عملی آن، در هیچ کتاب و سندی نوشته نشده و مستند به هیچ سند معتبری از وحی نیست، ولی به شدت در عمل، ‌مراعات ‌می‌شود و بدنه‌ی اصلی فرهنگی دینداری عوام شیعه‌ی امروز را تشکیل می‌دهد، این نوع از تشیع را «تشیع نانوشته» می‌نامیم.
چون این دیدگاه‌ها و اعمال، در نزد تقریباً عموم شیعیان ایران رایج است، از آن به «تشیع» یاد می‌کنیم ولی در حقیقت، اینها تشیع ناب و خالص نیست. و از آن جهت به آن «نانوشته» می‌گوییم که عمده‌ی آن، حتی در جایی نوشته نشده و فقط به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل بعد منتقل می‌گردد، یا به صورت موجی توسط رسانه‌های جمعی (تلویزیون،‌ رادیو، اینترنت و روزنامه) به قالب عملی دینی جلوه‌گر ‌می‌شود.
البته باید توجه داشت که این دیدگاه‌ها و آداب عملی، از مواردی انتخاب شده که عمومیت دارد و قسمت زیادی از دیدگاه‌ها و آداب و رسوم شیعیان در نقاط مختلف ایران، در آن نیامده است.
همچنین لازم به ذکر است که این دیدگاه‌ها و آداب، مربوط به شیعیان ایران است و اگر دیدگاه‌ها و آداب سایر شیعیان مانند شیعیان عراق، عربستان، هند و پاکستان مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد، عجایب و غرایب بسیار دیگری بر این مجموعه افزوده می‌شود.
و نیز باید توجه داشت که این دیدگاه‌ها و آداب و رسوم، مربوط به زمان حال است و از آنچه در گذشته، رایج بوده و اکنون مورد توجه نیست، چشم‌پوشی شده است. امیدواریم روزی بیاید که موارد یاد شده در ذیل، با موارد منهاجی آن، جایگزین گردد.
در ادامه، نمونه‌هایی از تفاوت «تشیع نانوشته» به همراه مقایسه‌اش با دیدگاه‌ها و اعمال توصیه‌شده در «منهاج فردوسیان» را بیان می‌کنیم تا تفاوت این دو نوع از تشیع، بهتر آشکار شود. البته لازم به ذکر است که بعضی از این دیدگاه‌ها و رفتارها، دین نیست بلکه «آئین» است یعنی به عنوان تشیع بدان پرداخته نمی‌شود ولی در حد دستورات دینی، محترم شمرده ‌می‌شود.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دیدگاه‌های تشیع نانوشته در باره‌ی مناسبت‌ها و ایام:
۱. در تشیع نانوشته معتقدند اولین شب جمعه‌ی ماه رجب، شب آرزوهاست و هر کس در این شب، هر آرزویی بکند، برآورده ‌می‌شود.
در منهاج فردوسیان معتقدند هر کس اولین پنجشنبه رجب را روزه بدارد و شبش نماز مخصوصی بخواند، امید است پاداش‌هایی داشته باشد.
۲. در تشیع نانوشته معتقدند اصلاح مو (ریش یا سر) در محرم و صفر، توهین به اهل بیت (علیهم‌السلام) است.
در منهاج فردوسیان معتقدند چنین کاری توهین به اهل بیت (علیهم‌السلام) نیست.
۳. در تشیع نانوشته معتقدند آرایش کردن زنان برای شوهرانشان در محرم و صفر، گناه دارد.
در منهاج فردوسیان معتقدند شایسته است زنان، همیشه خود را برای شوهرانشان آراسته بدارند، حتی در سالگرد شهادت ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام).
۴. در تشیع نانوشته معتقدند گوش دادن به موسیقی در محرم و صفر و شب و روز شهادت ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام)، توهین به اهل بیت (علیهم‌السلام) است.
در منهاج فردوسیان معتقدند گوش دادن به موسیقی در تمام روزهای سال، ممنوع است.
۵. در تشیع نانوشته معتقدند هلهله کردن و پخش شیرینی در پنجم یا ششم یا هفتم محرم برای عروسی حضرت قاسم (علیه‌السلام)، مستحب است.
در منهاج فردوسیان معتقدند اصل عروسی قاسم (علیه‌السلام) در عاشورا، ثابت نیست؛ چه رسد به این که برای آن، شیرینی پخش کنند.
۶. در تشیع نانوشته معتقدند نزدیکی کردن در شب و روز شهادت ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام)، دهه‌ی اول محرم و دهه‌ی آخر صفر، ناشایست است.
در منهاج فردوسیان معتقدند نزدیکی کردن در این ایام،‌ نهی نشده است.
۷. در تشیع نانوشته معتقدند در نهم ربیع الاول، از شیعیان، رفع قلم می‌شود یعنی به احترام این روز، هیچ گناهی از شیعیان نوشته نمی‌شود.
در منهاج فردوسیان معتقدند بعد از رسیدن مسلمان به سن تکلیف، گناهانش نوشته ‌می‌شود و در هیچ مناسبتی از مناسبت‌های مذهبی، اجازه‌ی انجام گناه ندارد.
۸. در تشیع نانوشته معتقدند روز بیست و سوم ذیقعده، روز مخصوص زیارت امام رضا (علیه‌السلام) است.
در منهاج فردوسیان معتقدند ویژه بودن این روز برای زیارت آن حضرت، شایعه‌ای دیرین، بی‌اساس و اثبات‌نشده است.
۹. در تشیع نانوشته معتقدند عیدی گرفتن در عید غدیر، از سادات، مایه‌ی برکت است.
در منهاج فردوسیان معتقدند چنین چیزی به عنوان برکت معرفی نشده است.
۱۰. در تشیع نانوشته معتقدند انداختن سفره‌ی هفت سین در ایام نوروز، باعث برکت در سال جدید است.
در منهاج فردوسیان معتقدند انداختن سفره‌ی هفت سین در ایام نوروز، از آداب اسلامی نیست و تأثیری در جلب برکت ندارد.
۱۱. در تشیع نانوشته معتقدند لحظه‌ی تحویل سال شمسی، ساعت استجابت دعا است.
در منهاج فردوسیان معتقدند لحظه‌ی تحویل سال، ساعت خاصی نیست و برایش احترام و ارزش ویژه‌ای قائل نیستند.
۱۲. در تشیع نانوشته معتقدند گره زدن سبزه در روز سیزده‌ی فروردین برای برآمدن حوائج و رسیدن به آرزوها مفید است.
در منهاج فردوسیان معتقدند چنین عملی، نقشی در رسیدن به حوائج ندارد.
۱۳. در تشیع نانوشته معتقدند هر اتفاقی که در شنبه بیافتد، تا آخر هفته بارها تکرار خواهد شد.
در منهاج فردوسیان معتقدند چنین رابطه‌ای بین شنبه و سایر روزها نیست.
۱۴. در تشیع نانوشته معتقدند خوردن پیاز در شب یا روز شنبه، خصوصاً اگر همراه دعای مخصوصی باشد، مایه‌ی پولدار شدن در طول هفته می‌شود.
در منهاج فردوسیان معتقدند چنین توصیه‌ای برای ثروتمند شدن نیامده است.
۱۵. در تشیع نانوشته معتقدند روزه‌ی روز دوشنبه، مستحب است.
در منهاج فردوسیان معتقدند روزه‌ی روز دوشنبه مکروه است.
۱۶. در تشیع نانوشته معتقدند خواندن دعای توسل در شب چهارشنبه، مستحب است.
در منهاج فردوسیان معتقدند توسل به آموزه‌های قرآن کریم و ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام)، بهترین وسیله برای رسیدن به کمال و سعادت است. همچنین دعای توسل را معتبر نمی‌دانند و خواندن آن در شب چهارشنبه را بدون رجحان می‌دانند.
۱۷. در تشیع نانوشته معتقدند جمعه، روز تفریح و استراحت است و به همین امور، مشغول می‌شوند.
در منهاج فردوسیان معتقدند جمعه، عید مذهبی و روز خاص عبادت در طول هفته است و بر عبادت خود در شب و روز جمعه می‌افزایند.
۱۸. در تشیع نانوشته معتقدند متولد شدن یا مُردن در شب و روز ولادت یا شهادت اهل بیت (علیهم‌السلام) یا سایر مناسبت‌های دینی، فضیلت است.
در منهاج فردوسیان معتقدند فضیلتی برای تولد و مرگ در ولادت‌ها و شهادت‌ها، وارد نشده است.